Arýcýlýk Hakkýnda Temel Bilgiler

Arýcýlýk ile ilgili çok sayýda terim ve bu terimlerle ilgili hayatýmýzý etkileyen hususlar bulunmaktadýr. Arýcýlýkta en sýklýkla kullanýlan terimler ve bu konularda kýsa teknik bilgiler bu bölümde incelenmiþtir. 

Balmumu Hakkýnda

Balmumu Tarihçesi
Kültürel miras olarak balmumu en çok kullanýlan hayvansal kaynaklý maddedir. Eski çaðlardan beri, aydýnlanmada ya da yalýtýmda, çanak çömlekçilikte sýzdýrmazlýðý saðlamada kullanýlmaktadýr.

Mýsýrlýlar, balmumunu mumya yapýmýnda balsam içerisinde ve gemi sanayinde, Romalýlar ve Yunanlýlar, su geçirmez taþ zeminlerde ve mermerlerin cilalanmasýnda kullanmaktaydýlar. Orta çaða kadar, bir boyama tekniði olan çini yapýmýnda, tutkal olarak deðerlendirilmekteydi. Balmumu, yüzyýllar boyunca, mum heykeltýraþlýðýný gerçekleþtirmede kullanýlmýþtýr. 17. ve 20. yüzyýllarda balmumu heykeltýraþlýðý anatomik oymacýlýk ve botanik modeller yapýmý yönünde geliþme göstermiþtir.  

Balmumunun Tanýmý
Balmumu, Asya kökenli Apis dorsata, Apis florea, Apis indica, Afrika kökenli Apis mellifera adansonii ve Avrupa kökenli Apis mellifera gibi farklý balarýlarý tarafýndan üretilen doðal bir üründür. Ýki haftalýk, iþçi arýlarýn abdomeninin ventral bölgesinde bulunan dört parçalý balmumu bezler, tarafýndan salgýlanýr ve indirgen þekerlerden sentezlenir.

Bal mumu isçi arýlarýn 12–18 günlük yaþ dönemlerinde 4, 5, 6 ve 7. abdominal segmentlerdeki mum salgý bezlerinden salgýlanan bir maddedir. Saf balmumu, arý koyu renkli bal ya da þeker þurubu ile beslense de daima beyaz renklidir.  Rengi salgýlandýðý anda beyaz olmasýna raðmen, daha sonra koyulaþarak sarýya veya kahverengine döner.  Mum peteðindeki sarý renge, polen kaynaklý yað içinde eriyebilen karotenoid pigmentleri neden olmaktadýrlar.

Arýlar bu maddeyi yavru yetistirmek, bal ve polen depolamak üzere gerekli depo gözlerini örmek için salgýlarlar. Kuluçka gözleri, koza fragmentlerinin hücrelerde birikmesi sonucu uzun süreli kullanýmlardan sonra koyu renge dönüþmektedir. Günümüzde peteklerin balý süzüldükten sonra geriye kalan örülmüþ petek mumlarý eritilip yabancý maddelerden ayrýlarak tekrar arýcýlýkta kullanýlmaktadýr. 

Balmumunun Fiziksel Özellikleri
Balmumunun kendine özgü bir özgül aðýrlýðý, kokusu ve karakteristik bir tadý vardýr. Balmumu suda erimez, eter kloroform ve yaðlarda tamamen erir.  Kuzey Asya kökenli balmumu (Apis dorsata, Apis florea, Apis cerana tarafýndan üretilen) Ghedda mumu olarak adlandýrýlýr, kimyasal ve fiziksel açýdan, Apis mellifera tarafýndan üretilen balmumundan farklýdýr.

15 °C’de parmaklar arasýnda sýkýldýðý zaman ufalanýr. 45–48 °C’de ise yumuþar ve kolayca þekil verilebilen bir yapýya kavuþur.

Ýþçi arýlar ham mumu 34°C’de çiðneyerek petek gözlerinin yapýmýný gerçekleþtirirler.  Balmumunun erime noktasý 64°C’dir.

Kimyasal Kompozisyonu
Balmumu, hidrokarbonlar (%14), triesterler (%3), hidroksimonoesterler (%4), hidroksipoliesterler (%8), monoasit esterler (%1), asit poliesterler (%2), serbest asitler (%12), serbest alkoller (%1) ve %1 oranýnda tanýmlanamaya bileþiklerden meydana gelmektedir.

Temel Petek Üretimi
Arýlar 1 kg bal mumu yapmak için 10 ile 25 kg arasýnda bal tüketir. Saf bal mumu çeþitli üretim dallarýnda, örneðin kozmetik ve ilaç sanayinde, boya ve vernik üretiminde kullanýlýr. En yoðun kullanýldýðý alan ise petek yapýmýdýr.

Temel Petek üretiminde “sýcak döküm” ve “baský rulo” sistemi olmak üzere iki farklý yöntem uygulanýr.   Her iki sistemde de silindirden çýkan bal mumu levhalar otomatik ayarlý býçaklarla istenen boyutlarda kesilir ve temel petek olarak çerçevelere takýlýr. Temel Petek üretiminde kullanýlacak % 100 saf ve doðal bal mumu olmalýdýr. Temel Petek haline getirilmeden önce Amerikan ve Avrupa yavru çürüklüðü ve Kireç hastalýðý gibi hastalýk etkenlerine karþý 120 °C de sterilize edilmelidir.

Þekil 1. Balmumu Salgýlayan Genç Ýþçi Arý

Petek;  arýlarýn mum örmekle geçirecekleri zamaný bal taþýmaya ayýrmalarýný ve düzensiz petek örerek kovan içi çalýþma ahengini bozmalarýný önler. Ana arýnýn ise döllü yumurta býrakmasýný saðlar. Türk Gýda Kodeksi Bal tebliðine uygun iþlenmelidir.

Temel peteklerde dm karede 750 ila 830 petek gözünün baþlangýcý bulunur.

Þekil 2. Temel Petek