Ar�c�l�k Hakk�nda Temel Bilgiler

Ar�c�l�k ile ilgili çok say�da terim ve bu terimlerle ilgili hayat�m�z� etkileyen hususlar bulunmaktad�r. Ar�c�l�kta en s�kl�kla kullan�lan terimler ve bu konularda k�sa teknik bilgiler bu bölümde incelenmi�tir.

Polinasyon Hakk�nda

Bitkilerde Tozla�ma ve Döllenme

Ar�lar�n, bitkilerin tozla�t�r�c�lar� oldu�u ilk kez Alman Koelreuter ve Sprengel taraf�ndan 1750-1800’lü y�llarda ifade edilmi�tir. 1892’de ise Waite ar� kolonilerinin meyve a�açlar�n�n tozla�t�r�lmas�nda kullan�labilece�ini gündeme getirmi�tir. Waite o dönemde çapraz tozla�man�n (d�� e�le�menin) meyve a�açlar�nda önemini saptam�� ve bu bilgiyi payla�m��t�r. Daha sonraki çal��malar bu çal��malar�n üzerine kurulmu� ve meyve bahçelerinin yak�nlar�nda ar� kolonilerinin bulundurulmas�n�n getirileri ortaya ç�kart�lm��t�r. Peki nedir bu denli önemli olan tozla�ma ve döllenme?

Güzel çiçek açan bitkiler aras�nda dola�an ar�lar, her zaman görebilece�imiz ho� bir manzara olu�turmakla birlikte bu durum hiç de rastlant�sal de�ildir. Ar�larla çiçek açan bitkiler do�al ortaklard�r. Her biri, di�erinin ya�am� ve yeniden üremesi için belirli i�levleri yerine getirmekte olup bu anlamda aralar�nda bir ‘menfaat ili�kisi’ vard�r. Ar�lar belirli bir süre boyunca gözlendiklerinde, farkl� ar� türlerinin de�i�ik çiçeklere gittikleri görülür. Bu bitkilerin çiçeklerinin rengi, biçimi ve kokusu özel olarak bu türleri çeker ve kelebeklerin ba�l�ca besinini olu�turan nektar� ve poleni sa�lar. Ar�lar nektar toplamak için çiçeklere yöneldiklerinde, ayn� türden bitkiler aras�nda polen aktar�m�n� da gerçekle�tirirler. Bu aktar�m sonucunda bitkilerde döllenme sa�lan�r. Demek ki, çiçek açan bitkiler ve ar�lar, her iki taraf için de yararl� bu ortakl��n sürmesini sa�lamaktad�rlar.

Bir çiçekten di�erine dola�an ya da a�açlar�n çiçek açt�� dönemde bir elma bahçesine ü�ü�en bal ar�lar�n� dü�ünün. Ya da, çiftçilerin can�n� s�kacak biçimde meyvelerin en fazla olgunla�an�n� bekleyen ku�lar� dü�ünün. Her iki durum da bitkilerin yarar�nad�r. Ar�lar çiçeklerde tozla�maya yard�mc� olurken, ku�lar da meyvelerde bulunan tohumlar�n çevreye yay�lmas�n� sa�lar.

Bitkiler döllenmek için hareket edemeyeceklerinden, yeni alanlara kendi ba�lar�na yay�lamayacaklar�ndan ve kendilerini yiyecek hayvanlardan korunamayacaklar�ndan, bütün bu i�levlerin ba�ka yollardan yerine getirilmesi gerekmektedir. Kimi bitkiler döllenme ve tohum yaymada rüzgardan ya da sudan yararlan�rlar. Birçok bitki de otçul hayvanlar� uzak tutmak için kimyasal cayd�r�c�lara ba�vurmakla birlikte, alternatif olu�um stratejileri geli�tirirler. Bu stratejilerde rol oynayan hayvanlar polen ve tohumlar� ba�ka yerlere ta��rlar. Bitkiler bu tür hizmetlerin kar��l��n� hayvanlara yiyecek olarak verirler.

Çiçek açan bitkiler tozla�may� sa�layacak hayvanlar� genellikle gösteri�li ve çarp�c� çiçekleriyle, tohum yay�c�lar�n� da renkli, kokulu ve besleyici meyveleriyle kendilerine çekerler. Hayvanlar�n duyum sistemleri de, bu tür belirtileri seçebilecek bir olu�um geçirmi�tir. �nsanlar�n da benzer sistemleri vard�r; kimi çiçeklerin insanlara çok güzel ve cazip gelmesinin nedeni de budur. �nsanlar çiçek ve meyve esanslar�n� parfüm olarak kulland�klar� gibi, bunlardan sanat eserleri, mimari, giyim ve iç dekorasyon gibi alanlarda motif olarak da yararlan�rlar.

Çilek, ahududu ve yaban mersini gibi lezzetli birçok meyve, tohumlar�n� yayan ku�lar ve memelilere kar��l�k olarak verilen yiyecek ödülü biçiminde olu�um geçirmi�lerdir. Dolay�s�yla meyveler, insanlar için de yararl� besin haline geldikleri bir do�al uyum sürecinden geçmi�lerdir. Elma, kiraz ve ba�ka birçok meyvenin yeti�tiricili�i, güvenilir bir ar�-polinatör kayna��n�n varl��na ba�l�d�r. Bu nedenle birçok meyve üreticisi ar�c�lar�n hizmetlerinden yararlanmaktad�rlar. Ar�c�lar kovanlar�n� bir bahçeden ötekine ta��rken tozla�maya katk�da bulunurlar ve kendileri de bal elde ederler. Meyve üreticileri ar� polinasyonundan da yararlan�rlar. Örne�in, balkaba��n�n tek e�eyli çiçeklerinde, ar�lar�n tozla�ma hizmetleri olmaks�z�n ürün vermeleri mümkün de�ildir.

Tar�m ürünlerine zarar veren ya da hastal�k ta��yan ha�ereye kar�� kullan�lan kimyasal tar�m ilaçlar�, tar�m aç�s�ndan önem ta��yan böcek polinatörler için tehdit olu�turmaktad�r. Bu kimyasal ilaçlar, hedef al�nan�n ötesinde daha geni� bir nüfusu yok etmektedir. Örne�in Kanada’n�n do�usunda, ormanlara zararl� bir kurdun yok edilmesi için havadan yap�lan ilaçlama, kültürü yap�lan yaban mersininde polinasyonu sa�layacak ar� kolonilerinin de ölümüne yol açm��, bu da üreticilerin büyük kayba u�ramalar�na neden olmu�tur. Çiftçiler ve bahç�vanl�kla u�ra�anlar bu tür kimyasal ilaçlar kullanmad�klar�nda ar� gibi polinatörler ço�almakta ve bitkiler buna ba�l� olarak daha çok meyve vermektedir.

Do�ada bulunan ve çiçek açan bitkilerin ço�unun varl��n� sürdürmesi, polinasyonu ya da tohum yay�lmas�n� sa�layacak uygun ajanlar�n bulunmas�na ba�l�d�r. Tropikal bölgelerdeki birçok hayvan için önemli bir besin kayna�� olan baz� incir türleri, tek bir polinatör ya da yay�c� türüne ba��ml�d�r. Dolay�s�yla, ba��ml� olunan bu hayvan türünün neslinin yerel ya da küresel olarak tükenmesine paralel olarak, ba��ml� olan bitki türü de yok olma tehlikesi ya�ayacak, bu da söz konusu ba��ml� bitkiden beslenen ba�ka hayvan türlerini olumsuz etkileyecektir.
Polinasyon, yay�lma ve savunma etkile�imlerinin kavranmas�, tehdit alt�ndaki bitki ve hayvan türlerinin korunmas�na, zarar görmü� ya�am alanlar�n�n yeniden yap�lanmas�na ve küresel biyolojik çe�itlili�in üst düzeyde tutulmas�na yönelik stratejiler geli�tirilmesi aç�s�ndan önem ta��maktad�r.

Çapraz Polinasyon Ayn� Türde Bir Çiçekten Di�erine Polen Aktar�m�d�r
Çiçek açan bitkilerin, çiçeklerinin tepeciklerine polen getirecek, böylece üremeyi sa�layacak mekanizmalara gereksinimi vard�r. Bu anlamdaki polen aktar�m�na polinasyon ya da tozla�ma ad� verilir. Polinasyon gerçekle�ti�inde ve polen ile tepeci�in uygun oldu�u hallerde, bir polen taneci�i polen tüpü olu�turacak biçimde geli�ir, bu da ovaryum içindeki ovule spermi ta��r. Tohumlu birçok bitkide tohumlar türün ya�am� aç�s�ndan olmazsa olmaz gerekliliktedir. Tohum olu�umu için polinasyon gereklidir.

Yüksek yap�l� bitkilerin ço�u iki e�eyli çiçek üretirler. �ki e�eyli çiçeklerde hem polen üreten stamen, hem de ovul içeren karpel bulunur.

Kimi bitkiler ise kendi kendini üretir niteliktedir. Ba�ka deyi�le bunlar kendi kendilerinin polinasyonunu ve üremesini sa�larlar. E�er durum böyleyse, neden bu kadar çok say�da bitkide çapraz polinasyon görülür; yani, neden ayn� türün bireyleri aras�nda polen aktar�m� gerçekle�ir? Bu sorunun yan�t� �öyledir: Polen de�i�imi, geçi�me olarak da bilinen d�� üremeyi kolayla�t�r�r. Peki, d�� e�le�me bitkiler aç�s�ndan neden yararl�d�r?

D�� E�le�me, Kendile�meye Göre Daha Fazla Genetik Çe�itlilik Sa�lar
Birçok insan toplulu�unda çok yak�n akrabalar aras�nda evlenme yasaklanm��t�r. Bunun nedeni, genetik olarak birbirine çok benzeyen iki genomun birle�mesinin yarataca�� olumsuz etkilerden kaç�nmakt�r. Bunun gibi, birçok bitkide de kendi kendine polinasyondan kaç�nmay� sa�layacak mekanizmalar vard�r. Çünkü kendi kendine döllenmenin sonucu ortaya ç�kacak üründe, zay�fl�k ya da ölümle sonuçlanabilecek zararl� genler bulunur. Buna kar��l�k d�� e�le�me, ba�ka bir deyi�le ayn� türün genetik olarak farkl� organizmalar�nda bulunan sperm ile yumurtan�n birle�mesi genel olarak avantajl�d�r. Bunun bir nedeni, böyle bir birle�mede zararl� gen say�s�n�n daha az olmas�d�r. D�� e�le�me, genetik olarak daha çe�itlenmi� döl yarat�r ki, bu da çevresel de�i�ikliklere ayak uydurmak ve yeni ya�am alanlar�na yay�lmak için gerekli esneklik sa�lar.

Polinasyonu Sa�layan Ar�lar�n Kar��l��nda Çiçekten Ald�klar� Nektar, Polen ve Ya�d�r
Nektar, �eker, amino asitler ve di�er maddelerden olu�an bir solüsyondur. Nektar, çiçeklerin farkl� bölümlerinde yer alan bezler taraf�ndan üretilir. Farkl� türlere ait bitkilerin çiçeklerinde bulunan nektar�n �eker türü (genel olarak glikoz, fruktoz ya da sukroz), amino asitleri, nektar konsantrasyonu ve miktar� birbirinden farkl�l�k gösterir. Bu farkl�l�klar genel olarak polinasyonu sa�layan hayvanlar�n gereksinimleriyle ba�lant�l�d�r.

Polen, protein ve lipit aç�s�ndan zengindir (kimi polenlerde protein oran� yüzde 16 ile 60 aras�nda, lipit oran� da yüzde 3 ile 10 aras�nda de�i�ir). Polende bulunan ya��n kalori de�eri de karbonhidratlarda bulunan ya��n kalori de�erinin iki kat� kadard�r. Gelincik, �akay�k ve kiwi gibi bitkilerin çiçekleri besin kar��l�� olarak yaln�zca polen üretirler. Di�er çiçekler ise genellikle nektar ya da ya�, kimileri ise çe�itli besinlerin bir kar��m�n� sunarlar. Bu de�i�kenli�in bir anlam� vard�r; buda polinasyon arac�s� hayvanlardan bir bölümünün yaln�zca �ekerli nektara gereksinimi varken, di�erleri ayn� zamanda protein ve/ya da ya� ister.

Bitkiler Polinatörleri Çiçek Kokusu ve Rengi ile Çekerler
Çiçeklerin reklam gücü çok fazla olabilir. Polinasyonu sa�layan ar�lar renk ve kokuyu belirlemede önemli farkl�l�k gösterebildiklerinden, çiçekler de bu farkl�l�klar kar��s�nda polinasyonu en iyi sa�layacak arac�y� çekecek adaptasyonu gösterirler. Çiçe�in biçimi ve di�er özellikleri de belirli bir rol oynamakla birlikte, koku ve renk en önemli çekim etmenleridir.

Çiçek açan bitkiler koku yayan 700’ü a�k�n bile�ik kullan�rlar. D�� görünü� olarak birbirine çok benzeyen çiçeklerin kokular� çok farkl� olabilir. Çiçek kokular� kimyasal bile�im aç�s�ndan analiz edilebilir. Ayr�ca çiçekler, biçimleri ve konumlar�yla polinatör giri�ini kontrol ederler. Ve polinasyonu sa�layan ar�lar tercih ettikleri çiçeklerin özelliklerini ö�renerek, çiçeklerin renklerinden, biçimlerinden ve kokular�ndan hareketle kendileri için en verimli besinin nerede oldu�unu tespit edip bunu kal�c� biçimde ak�llar�nda tutabilirler. Polinasyonu sa�layan ar�lar, duyumlar�, davran��lar�, büyüklükleri ve polen ta��ma kapasiteleri aç�s�ndan farkl�l�k gösterirler. Buna kar��l�k, çiçekler de renkleri, kokular�, biçimleri ve di�er özellikleri bak�m�ndan farkl�la��rlar.

Ar�lar ve Polinasyonu Ar�lar Taraf�ndan Sa�lanan Çiçekler
Ar�lar tozla�ma sa�lama aç�s�ndan mükemmel bir performansa sahiptirler. Ar�lar, içine girilmesi güç çiçeklere bile girebilirler. Ar�lar�n “çiçek zekas�” da güçlüdür; ba�ka bir deyi�le, (kendi yavrular� için gereken) bol miktarda polen ve nektar veren çiçekleri tan�rlar. Dolay�s�yla, ar�lar�n çiçek ziyaretlerinde bir süreklilik vard�r ve bu durum hem bitki hem de ar� için yararl�d�r. Sosyal ar�lar, bu tür çiçeklerin yerini, yönünü, türünü ve bollu�unu, di�er ar�lar taraf�ndan da hissedilen danslar�yla kovandaki di�er ar�lara aktar�rlar. Ayr�ca, üzerlerinde getirdikleri çiçek kokusu da bir ba�ka anlat�m yoludur.

Ar�lar�n, birçok tür çiçekten nektar toplamaya elveri�li orta uzunlukta dilleri vard�r. Nektar, g�rtla��n belirli bir bölümünde bulunan bal midesinde ta��n�r ve buradaki enzimler nektar� bala çevirir. Kimi ar�lar bal midelerinde polen de ta��rlar. Di�er ar�lar ise, çiçeklerdeki poleni kar�n bölgelerindeki k�ll� bir bölüme aktarmak için bacaklar�n� kullan�rlar ya da bunu bacaklar�nda bulunan sepet biçimi bölmelerde depolarlar. Ar�lar�n mor ötesine de uzanan mükemmel görü�leri vard�r, ama k�rm�z�ya kördürler. Koku duyular� da geli�mi�tir. Antenleriyle, insanlar�n alabildikleri kokulardan 10 ile 100 kat daha zay�f konsantrasyonlardaki kokular� bile alabilirler.

Polinasyonu ar�lar taraf�ndan sa�lanan çiçekler genellikle mavi, mor, lavanta ya da beyaz renktedirler, ama k�rm�z� olamazlar. Ayr�ca bu çiçeklerin baz�lar�nda nokta olarak görülebilen ve ar� gözünde fark�ndal�k yaratan nektar k�lavuzlar� da vard�r.

Polinasyonu ar�lar taraf�ndan sa�lanan bitkilerin ço�u iki tarafl� simetriktir. Ba�ka bir deyi�le bu çiçekler tek bir düzlemle iki e�it parçaya ayr�labilirler.

Ar�lar yöneldikleri çiçeklerde önce en alttaki olgunla�m��, daha sonra da yukar�daki genç çiçeklere giderler ve sonunda arad�klar� en iyi nektar ve polen kayna��n� bulurlar. Tahmin edilece�i gibi, ar�lara uyumlu çiçekler kar��l�k olarak ar�lara hem nektar hem de polen sa�larlar. Ar�larda bitkinin tozla�mas�na ve döllenmesine katk� sa�lar. Böylelikle hem ar�n�n nesli hem de bitkinin nesli yar�nlara kalma imkan� bulur.

Polinasyonda Ar�lar�n Kullan�lmas�

Ar�lar besin elde etmek için çiçeklerden polen ve nektar toplar ve bu s�rada da ekonomik önemi olan bitkiler de dahil olmak üzere pek çok bitkinin tozla�mas�n� sa�larlar.
Ar�lar yoluyla tozla�an bitkilerin listesi oldukça kabar�k olup, bu bitkilerin do�rudan meyve, sebze ve tohum olarak de�erleri dü�ünüldü�ünde Amerika Birle�ik Devletlerinde bu de�er 8 milyar Amerikan Dolar�’na ula�maktad�r. Ancak durumun dolayl� sonuçlar� dü�ünüldü�ünde çok daha ileri boyutlara ula��labilir. Örne�in ar�larla tozla�an yonca, hayvan besini olarak kullan�l�r ve bu sisteme et ve süt olarak girer. Bu nedenle ar�larla tozla�ma zirai üretim aç�s�ndan oldukça önemli bir husustur. Bunlar�n haricinde ar�larla tozla�ma do�ada bulunan pek çok bitkinin de üremesini sa�lad��ndan ekosistem için de elzem olup buna de�er biçmek imkans�zd�r.

McGregor (1973) besin üretiminde böcek tozla�mas�na dair ilginç bir noktaya dikkat çekmektedir. Dünya nüfusunun üçte ikisini bar�nd�ran Güney-do�u Asya’da temel besin pirinç olup böceklerle tozla�ma sonucu elde edilen besin toplam besin üretiminin %1’ini olu�turur. Buna kar��l�k ABD’de üretilen besinin yar�s� bitkisel besinlerdir. Bunun %15’ini böceklerle tozla�maya ba��ml� bitkiler olu�turur. Üretilen toplam besinin di�er yar�s�n� hayvansal kökenlidir. Bu oran�n %50’si de böceklerle tozla�an bitkiler kullan�larak elde edilir. Sonuçta ABD’de üretilen besinin üçte biri böceklerle tozla�ma sonucudur ve bu da yakla��k 40 milyar Amerikan Dolar�’na denktir.

Çevremizdeki Ar�lar
Çevrenin kalitesi ile ilgili yap�lan çal��malarda, besin üretimi sa�l�k gibi konular ile ilgili faktörlerin daha yak�ndan incelenmesi ve kaynaklar�n korunmas�na daha dikkatli yakla��lmas� gere�i ortaya konulmu�tur. Bal ar�lar� ve di�er ar�lar insan ya�am� aç�s�ndan büyük önem arz etti�inden ar�lar�n varl��n� sürdürmesine tehdit olu�turan etkenler ve ar�c�l�k sorunlar� insanlar� da yak�ndan ilgilendirmektedir. �nsan nüfusunun art�� ile gereksinim duyulan besin miktar� her y�l katlanarak büyümektedir.

Polen ve bal veren bitkilerin bulundu�u alanlar�n yok edilmesi ile aç�lan yeni yerle�im alanlar�, fabrikalar, otoyollar ile, tar�msal ilaçlamada kullan�lan pestisitler, ar�lar�n kendi hastal�klar�, çevre kirlili�i, baz istasyonlar�, ar� beslenmesindeki yetersizlikler, ar�c�lar�n hijyen kurallara tam uyamama sorunlar� ile son y�llarda ya�anan iklimsel de�i�ikliklerdeki büyük farkl�l�klar ve burada ifade edilemeyen birçok neden tüm dünyada ve k�smen de ülkemizde ar�lar�n ya�am�n� olumsuz yönde etkileyecek düzeye ula�m��t�r.

Ar�larla Tozla�man�n Ekolojisi
Ekoloji, canl�lar�n kendi aras�nda ve çevreleriyle olan ili�kilerini düzenleyen bilim alan�d�r. Dünya üzerinde yakla��k 250.000 dolay�nda bulunan çiçekli bitkilerin büyük k�sm� ar�lar ve ar�larla k�yasland��nda daha az önem ta��yan tozla�t�r�c�lar olan sinekler, k�nkanatl�lar, güveler, kelebekler, ku�lar ve yarasalarla oldukça karma��k ili�kiler içinde çapraz olarak (d�� e�le�me) tozla�maktad�r.

Çapraz tozla�ma, bitkilerin ar�lar� çekecek çiçeklere sahip olmas� ve kendi içinde döllenmeyi engelleyecek stratejilerin geli�mesi sonucunu do�urmu�tur. Ar�lar�n dikkatinin çekilmesi koku, bilhassa mor ötesi ��nlar ile olu�an renkler, nektar rehberleri iledir.

Bitkilerin kendi içinde döllenmesini engellemeye yönelik olarak tek e�eyli bireylerin olu�mas�, ayn� birey üzerinde erkek çiçeklerin farkl�, di�i çiçeklerin farkl� konumlarda geli�mesi, çiçekte erkek ve di�i organ�n farkl� zamanlarda olgunla�mas� gibi mekanizmalar hemen ilk akla gelenlerdir.

Yaban ar�lar� da tozla�ma da oldukça etkili ajanlard�r. Bunlara örnek olarak Megachile rotundata, Nomia melanderi verilebilir. Ortamda yaban ar�lar� oldu�u zaman bal ar�lar�n�n, yaban ar�larla rekabete girerek tozla�mada daha etkili oldu�u yolunda birçok ara�t�rma vard�r. Ar�lar�n davran��lar� hakk�nda bilgi sahibi olmak polinasyon ve bal üretimi alanlar�nda çal��anlar için faydal�d�r.

Bal ar�lar� danslar� ile ileti�im kurarak birbirlerine uçu� mesafeleri içindeki polen ve nektar kaynaklar�n�n yerlerini haber verirler. Bal ar�lar�n�n uçu� mesafeleri kovandan her yöne do�ru maksimum 5 kilometredir.

Bitkilerin Tozla�mas�nda Önemli Olan Baz� D�� Faktörler

Hava Durumunun Etkisi
Bal ar�lar�n�n uçu�lar� 50oF’nin alt�nda ve 100oF’nin üstünde oldukça indirgenir. 15 mph’ye kadar olan rüzgarlar ar� aktivitesini azalt�rken 21-25 mph’de ar�lar faaliyet göstermez. Serin ve bulutlu havalar ve f�rt�nalarda uçu�lar oldukça azal�r. Il�k ve aç�k havalarda tozla�ma oldukça h�zl� seyreder. Kötü hava ko�ullar� ayn� zamanda bitkileri de olumsuz etkiler. Baharda görülen ayaz çiçekleri öldürebilirken 40-50oF civar�ndaki s�cakl�klarda polenin çimlenmesi ve polen tüpü geli�imi yava�lat�r. S�cak, kuru ve rüzgarl� iklim ko�ullar� tepeci�in kurumas�na neden olur bu da polenin çimlenmesini engeller.

Güçlü Kolonilerin De�eri
Bir kolonideki ar� say�s� birkaç yüzden 65.000’e kadar de�i�ebilir. ��letmeler için önemli olan azami nektar ak��n� sa�layacak ve de koloni moralinin en üst düzeyde korunmas�n� sa�layacak kadar kovanda birey olmas�d�r. Bir kolonideki yavru say�s� o kolonin polinasyon yetene�ini en iyi gösteren kriterlerden biridir.

Kolonilerin Uygun Zamanda Yerle�tirilmesi
Kolonilerin en uygun zamanda bitkilerin bulundu�u alana getirilmesi ba�ar�l� polinasyon için çok önemlidir.

Tozla�ma Ar�lar taraf�ndan Sa�lanan Baz� Önemli Bitkiler

Elma (Malus spp.)
Elma ço�unlukla her iklim ko�ulunda yeti�ir. �yi düzenlenmi� bir meyve bahçesinde yeterli say�daki polen verici düzenli �ekilde alanda da��t�lm�� olmal�d�r. Kural olarak elma bahçelerinde dönüm ba��na bir koloni kullanmak gerekir.

Armut (Pyrus spp.)
Bal ar�lar� armut çiçeklerini temelde polen için ziyaret eder. Armut bitkisinin nektar�n�n �eker düzeyi dü�üktür. Koloniler armut bahçesine ilk kondu�unda ar�lar armut üzerinde yo�un çal��rken sonraki günlerde, ortamdaki di�er bitkilere yönelirler. Bu nedenle dönüm ba��na iki koloni olacak �ekilde ve sabah�n erken saatlerinde yerle�tirilmelidir.

Erik (Prunus spp.)
Bu bitki kendi içinde meyve verebilir. Dönüm ba��na bir koloni tozla�ma için yeterlidir.

�eftali (Prunus persica)
Ço�u ticari varyeteleri kendi içinde meyve verebilir. Çiçe�i ar�lar için oldukça çekici oldu�undan bir dönüm için bir koloni yeterlidir.

Badem (Amygdalus communis)
Varyeteler bal ar�lar� ile çapraz tozla�t�r�labilir. Dönüm ba��na iki koloni yerle�tirilmelidir ve koloniler yeterli derecede güçlü olmal�d�r.

Portakal (Citrus spp.)
Pek çok tür ve varyeteye sahiptir. Çiçekleri ar�lar için oldukça çekicidir ve bal� en lezzetli ballar içindedir. Belli hava ko�ullar�nda partenokarpi e�ilimine sahip oldu�undan ar�lar�n bunlar�n tozla�mas�ndaki de�erini kestirmek zordur. Ancak etkili tozla�t�rma için bir dönüme 3 koloni yeterlidir.

Yaban Mersini (Vaccinium spp.)
Bir k�sm� Bombus ar�lar� ve benzeri ar�larla tozla�t�r�l�r. Dönüm ba��na 2-5 koloni kullan�lmaktad�r.

Çilek (Fragaria vesca)
Ço�u varyetesi kendi kendine meyve verebilir. Ar�larla yap�lan ek polinasyon sadece az bir miktar verim art��na neden olur. Pek çok ar� türü nektar ve polen için çilek çiçeklerini ziyaret eder ancak bu çiçeklerin ar�lar için çekicili�i azd�r. Ço�u yeti�tirici dönüm ba��na bir koloni koymaktad�r.

Bö�ürtlenler (Rubus spp.)
Baz� yabani türleri çapraz tozla�maya ihtiyaç gösterirken kültür türleri kendi iç döllenme biçiminde ürer. Ar�lar bu bitkileri daha çok nektar için ziyaret etmektedir.

Yonca (Medicago sativa)
Bu bitkiden ticari aç�dan önemli derecede tohum elde etmek için yap�lacak çapraz tozla�ma için baz� ar� türleri oldukça gereklidir.
Ar� çiçe�i zorlayarak içine girer ve bu s�rada anter taraf�ndan ar�n�n üstüne polen bula�t�r�l�r ve ar�n�n ba�ka bir bireyi ziyaret etmesiyle çapraz tozla�ma sa�lan�r. Dönüm ba��na 4-5 koloni tozla�ma için yeterlidir.

Üçgül (Trifolium repens)
Bunlarda en etkili polinatör bombus ar�lar�d�r. Fakat azami tohum verimi için alana bal ar�s� kolonisi de konulmal�d�r. Etkili tozla�ma için dönüm ba��na 2-3 koloni tavsiye edilir.
Evliyaotu (Onobrychis viciifolia)
Nektar ve polen aç�s�ndan ar�lar için oldukça çekici bir bitkidir. Ço�unlukla bal ar�lar� taraf�ndan tozla�t�r�l�r ve elde edilen bal yüksek kalitelidir.

Salatal�k(Cucumis sativus)
Tozla�mas� bilhassa bal ar�lar� taraf�ndan yap�l�r. Tozla�ma oldukça az say�da ar� ile gerçekle�tirilebilir ve 3-4 dönüm ba��na 1 koloni ar� kafidir.

Kavun (Cucumis melo)
Çiçeklerinde bulunan nektar ve poleni ile bal ar�lar�n�n dikkatini çeker. Tozla�man�n tamamlanmas� meyvenin pazar boyutlar�na ula�mas� için önemlidir. Dönüm ba��na bir koloni önerilir.

Karpuz (Citrullus spp.)
Çiçe�in etkin ya�am süresi bir gündür ve ço�u varyete monoiktir. Polen a��r ve yap��kan oldu�undan tozla�mas� ar�lar ile gerçekle�ir. Dönüm ba��na bir koloni kullan�l�r.

Pamuk (Gossypium spp.)
Baz� varyetelerinde ar�larla tozla�t�rma verimi artt�rmaktad�r.

Havuç (Daucus carota)
Baz� varyeteleri çapraz tozla�ma baz�lar� da kendi içinde tozla�ma özelli�ine sahiptir. Tozla�mas� çe�itli böcekler ve rüzgar ile gerçekle�ebilir ancak verim art�� için ar�lara ihtiyaç vard�r.

Ayçiçe�i (Helianthus annuus)
Ar�lar ayçiçe�i tozla�mas�nda oldukça faydal�d�r. Ar�larla tozla�an ayçiçe�inin tohum ve tohumunun ya� veriminin artt�� bilinen bir gerçektir. Ar�larla yap�lan tozla�ma sonunda ürün art�� oran� 10 kata kadar ula�abilir.

Fasülye (Phaseolus spp.)
Tozla�ma gereksinimleri tam olarak çal��lmam��t�r. Ço�unun tozla�mas�nda çapraz tozla�ma söz konusudur.

Soya (Glysine max)
Çok farkl� varyetelere sahiptir. Büyük ölçülerdeki hibrit üretiminde tozla�t�rma metotlar� etkin olmam��t�r. Sorunun çözümü için çapraz tozla�maya yönelik olarak ar�lar�n kullan�lmas� söz konusudur.

Seralarda Tozla�t�rma
Bal ar�lar� tüm aç�k alanlarda do�al tozla�t�r�c� olarak görev yaparken örtü alt� tar�m�nda bombus ar�lar� görev yapmaktad�r.

Tozla�man�n Ekonomisi
Besin üretimi, artan nüfusun gereksinimlerini kar��layabilecek düzeyde olmal�d�r. Bu nedenle ba�ar�l� bir ar�c�l�k endüstrisinin kurulmas� ve bal veren ya da vermeyen yaban ar�lar�n�n korunmas� oldukça önemlidir. �� alan� olarak tozla�ma, ar�lardan para kazanma konusunda ar�c�lara daha geni� olanaklar sa�lamaktad�r. Ar�c�lar bir bölgede hem ürün üretimine yönelik tozla�t�rmaya katk� yapabilirken bunun yan�nda o bölgede bal üretiminde de etkili olabilmektedir.

Ülkemizde ar�c�lar do�al olarak mümkün oldu�unca daha çok bal üretmeye çal��makta ve tozla�ma ile ilgili konular� ihmal etmektedir. Bu durum uzun vadede ar�c�l�k endüstrisi için olumlu sonuçlar do�urmayacakt�r. Di�er zirai gruplar ile irtibatta olmak ar�c�l�k için oldukça önemlidir. Böylece ar�c�l�k sorunlar�n�n daha iyi anla��labilmesi ve yasama, ara�t�rma, hastal�k kontrolü ve pestisitlerin kullan�m� ile gündeme gelen sorunlarda ilerleme kaydetmek ve toplumun bilgilendirilmesi daha kolay olacakt�r.

Yay�nlama Tarihi : 26 �ubat 2018 G�ncelleme Tarihi : 26 �ubat 2018 8462 �nceleme

Bu kategorideki yay�nlar

Ar� Hakk�nda

Ar� Hakk�nda

Ar� Hakk�nda Genel BilgiAr�c�l�kta ba�ar�l� olmak için genç, sa�l�kl� ve kaliteli ana ar� kullan�lmal�d�r. Ana ar�lar�n gelecek ku�aklara aktaracaklar� (genetik) özellikler ar�c�l�kta büyük önem ta��maktad�r. Türkiye’de ana ar� yeti�tiricili�i ilk olarak Türkiye Kalk�nma Vakf� (TKV) taraf�ndan 1978 y�l�nda ba�lat�lm��t�r. Günümüzde bu çal��malar üretim izni alm�� 100’e yak�n i�letme taraf�ndan devam ettirilmektedi ...

�ncele

Bal Ar�lar�nda Bak�m ve Beslenme

Bal Ar�lar�nda Bak�m ve Beslenme

Kaynak: Türkiye Ar� Yeti�tiricileri Merkez Birli�ii�lkbahar Bak�m�Ar�c�l�kta istenilen düzeyde verim alabilmek için, her mevsim yap�lmas� gereken i�lemlere dikkat edilmelidir. Çal��malar�n en yo�un yap�ld�� dönem ilkbahard�r.�lkbahar kontrollerinde amaç; ar�lar�n k�� nas�l geçirdiklerini, kovanda mevcut g�da miktar�n�, ana ar�n�n varl��n�, yumurtlama durumunu, i�çi ar� miktar�n�, kovanda hastal�k olup olmad��n� kontrol etmektir.�lk kontrol; k ...

�ncele

Bal Hakk�nda

Bal Hakk�nda

Bal, bitkilerin nektar�n�n ya da canl� k�s�mlar�n�n salg�lar�n�n veya canl� k�s�mlar�n�n üzerinde beslenen baz� böceklerin salg�lar�n�n, bal ar�lar� taraf�ndan toplanarak, kendine özgü özellikli maddelerle kar��t�r�l�p, dehidre edilip, olgunla�mas� için pete�e b�rak�lan, do�al tatl� bir maddedir. Ar�lar�n yararland�� bitki kayna��na göre bal, salg� bal� ve çiçek bal� olmak üzere ikiye ayr�l�r. Bal�n kimyasal kompozisyonu bitki kayna��na ba ...

�ncele

Balmumu Hakk�nda

Balmumu Hakk�nda

Balmumu TarihçesiKültürel miras olarak balmumu en çok kullan�lan hayvansal kaynakl� maddedir. Eski ça�lardan beri, ayd�nlanmada ya da yal�t�mda, çanak çömlekçilikte s�zd�rmazl�� sa�lamada kullan�lmaktad�r.M�s�rl�lar, balmumunu mumya yap�m�nda balsam içerisinde ve gemi sanayinde, Romal�lar ve Yunanl�lar, su geçirmez ta� zeminlerde ve mermerlerin cilalanmas�nda kullanmaktayd�lar. Orta ça�a kadar, bir boyama tekni�i olan ...

�ncele

Polen Hakk�nda

Polen Hakk�nda

Polenin Tan�m�Yüksek yap�l� bitkilerde, çiçek; çanak yaprak, taç yaprak, di�i ve erkek organlardan olu�maktad�r. Erkek organlar (stamen), filament ve onlar�n ucundaki anterlerden meydana gelmektedir. Polenler, anterler üzerinde bulunan polen kesecikleri içerisinde geli�melerini tamamlar ve tozla�may� sa�lamak üzere anterlerin aç�lmas� ile serbest hale gelirler.Polen, bal ar�lar�n�n geli�imleri, üremeleri ve kovandaki faaliyetleri s&uu ...

�ncele

Propolis Hakk�nda

Propolis Hakk�nda

�nsanlar�n dengeli ve sa�l�kl� beslenmesinde önemli bir yeri olan bal�n yan� s�ra polen, ar� sütü, propolis ve ar� zehri gibi di�er ar� ürünleri de günümüzde birçok amaç için kullan�lmaktad�r. Son y�llarda yap�lan çal��malar ile en az bal kadar önemli bir di�er ar� ürünü olan propolisin içeri�i ve etkileri belirlenip kullan�m alan�n�n art�r�lmas� sa�lanm��t�r.Çok eski ça�larda ke�fedilere ...

�ncele

Ar� S�t� Hakk�nda

Ar� S�t� Hakk�nda

Ar� sütü, genç i�çi ar�lar�n hipofarenjiyal ve postserebral bezlerinden salg�lanan bir ar� ürünüdür. Genç i�çi ar�lar ar�sütünü ana ar� adaylar�n� ve ana ar�lar� beslemek için üretir.Larvalar üç günlükken al�n�r,süt taplan�r.�ekil 1. Ar� sütünün hasad�Ar� Sütünün Fiziksel ÖzellikleriAr� sütü homojen, kirli beyaz renkte, keskin kok ...

�ncele

Balmer - Karadeniz Ar� �r�nleri Merkezi

Ar�c�l�k Hakk�nda Temel Bilgiler

Polinasyon Hakk�nda

Bitkilerde Tozla�ma ve Döllenme

Bitkilerin Tozla�mas�nda Önemli Olan Baz� D�� Faktörler

Bu kategorideki yay�nlar

Ar� Hakk�nda

Bal Ar�lar�nda Bak�m ve Beslenme

Bal Hakk�nda

Balmumu Hakk�nda

Polen Hakk�nda

Propolis Hakk�nda

Ar� S�t� Hakk�nda

Ba�lant�lar

Ar�c�l�k Ara�t�rma Enstit�s�

BALMER Karadeniz Ar� �r�nleri Merkezi

Ar�c�l�k Ara�t�rma Enstit�s�

BALMER Karadeniz Ar� �r�nleri Merkezi

Balmer - Karadeniz Ar� �r�nleri Merkezi

Ar�c�l�k Hakk�nda Temel Bilgiler

Polinasyon Hakk�nda

Bitkilerde Tozla�ma ve Döllenme

Bitkilerin Tozla�mas�nda Önemli Olan Baz� D�� Faktörler

Bu kategorideki yay�nlar

Ar� Hakk�nda

Bal Ar�lar�nda Bak�m ve Beslenme

Bal Hakk�nda

Balmumu Hakk�nda

Polen Hakk�nda

Propolis Hakk�nda

Ar� S�t� Hakk�nda

Ba�lant�lar

Haber B�lteni